Δευτέρα 4 Μαρτίου 2013

'Δανάη και Χρυσή Βροχή'



   Ο μύθος της Δανάης και ειδικά οι αποτυπώσεις του από τον καλλιτέχνη της αναγέννησης Τιτσιάνο, μου δημιουργούν μια ακόρεστη ανάγκη να διαβάσω ξανά και ξανά τις αμέτρητες ιστορίες μυθολογίας ακόμη και να γράψω γι’αυτές. Χωρίς πολλά λόγια, ιδού. 

   Τα γεγονότα είχαν ως εξής: Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ένας βασιλιάς ο Ακρίσιος. Ο Ακρίσιος ήταν Βασιλιάς του Άργους και είχε γυναίκα του την Ευριδίκη(όχι την ‘τρελαίνεις την πυξίδα μου’ αλλά την κόρη του Λακεδαίμονα), και (μοναχο)κόρη την Δανάη. Η οικογένεια ζούσε πολύ ευτυχισμένα, όσο ευτυχισμένα μπορείς να ζεις στην αρχαιότητα όπου ναι μεν όλη μέρα κάνεις σπονδές και τσιμπούσια, ξαπλάρεις στα ανάκλιντρα και παίζεις «πεσσεία», όμως δεν έχεις όχι facebook ή twitter, ούτε καν μια (έστω αναλογική)τηλεόραση να δεις τί γίνεται στον υπόλοιπο αρχαίο κόσμο. Σε αυτό λοιπόν τον αρχαίο κόσμο που δεν είχε ακόμη μάνατζερς και συμβούλους κρίσεων, όποτε χρειάζονταν συμβουλή πήγαιναν στα μαντεία (κάτι σαν τους αστρολόγους της εποχής αλλά στο ευρύτερα αποδεκτό τους) και ζητούσαν χρησμό. Έτσι έκανε μια μέρα και ο Ακρίσιος. Μα όταν έμαθε ο έρμος τί του επιφύλασσε ο χρησμός-και το μέλλον- άρχισε να τραβάει τα μαλλιά του, μιας και ο χρησμός ούτε λίγο ούτε πολύ έλεγε ότι θα τον σκότωνε ο εγγονός του! Αλί αλί και τρισαλί, αυτό το κακό δε το περίμενε από την κόρη του. Φορυβημένος κάργα(του πήγε τρεις και μία είναι η σωστότερη έκφραση) και καθώς το ρητό ‘το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον’ δεν είχε γίνει ακόμα σουξέ στην αρχαιότητα, πήρε την κόρη μαζί με την τροφό της και τις μπουντρούμιασε σε μια υπόγα χωρίς φως μόνο με ένα μικρούλικο μοναδικό παραθυράκι.

   Αυτό όμως το κούτσικο παραθυράκι ήταν αρκετό για να τη δει ο Δίας, να ανοίξει το μάτι γαρδούμπα και σαν γνήσιος αρχαίος θεός να σκεφτεί: «#%*&#?>{*_^$#/..!@^(*/#*@ η Δανάη!» μετάφραση: «Τι ωραίο γκομενάκι η Δανάη!» σε άπταιστα αρχαία ελληνικά. Τουτέστιν τίποτα δε θα τον σταματούσε από δω και πέρα, έπρεπε με κάθε τρόπο να την κατακτήσει. 


   Εδώ να κάνω μια παρένθεση και να πω ότι ο άτιμος ο Δίας πραγματικά δεν παιζόταν. Είχε τη γυναίκα σπίτι βασίλισσα(όνομα και πράμα!) και αυτός ξεπόρτιζε και, με αφορμή ότι και καλά εποπτεύει το λαό μη τυχόν και κάνει καμιά ύβρη, κανόνιζε τη μισή μυθολογία! Χαρακτηριστική περίπτωση ελληναρά(δικό του δημιούργημα υπήρξε άλλωστε) που ‘θα κάνει ότι του αρέσει τελικά’, θα δικαιολογήσει τις πράξεις του, θα ψιθυρίσει καναδυό γλυκόλογα στη σύζυγο, αυτή θα λιώσει, και όλα μέλι γάλα τελικά. 


   Για να επιστρέψουμε στο μύθο άστραψε και κόρωσε ο άρχοντας του Ολύμπου, ο Επιτιμήτωρ με τον κεραυνό, έψαξε από δω, έψαξε από κει, βρήκε τον τρόπο να φτάσει στη Δανάη. Αφού δε χωρούσε από το μικροσκοπικό της παραθυράκι, το ραδιούργο και πολυμήχανο μυαλουδάκι του βρήκε τη λύσηŸ: θα γινόταν Χρυσή Βροχή! Ευκολάκι αν είσαι ο πατέρας των Θεών. Έτσι, μεταμορφωμένος σε χρυσές σταγόνες, γλίστρησε από τις χαραμάδες και τσουπ, την έκανε μούσκεμα τη φυλακισμένη νεάνιδα. Αυτή ακριβώς τη στιγμή αναπαριστά ο Τιτσιάνο που, εμπνεόμενος από τον μύθο, μας έδωσε όχι μια, ούτε δυό, αλλά τρεις αποτυπώσεις της σκηνής όπου ο Δίας μεταμφιεσμένος σε Χρυσή Βροχή, ενώνεται με την Δανάη. Και το ότι ο Τιτσιάνο υπήρξε τιτανοτεράστιος καλλιτέχνης στο πώς χειριζόταν το χρώμα και αποτύπωνε τις μορφές, δε χρειάζεται εμένα να το πω, αυτό που πρέπει να πω είναι ότι τα έργα του διαπνέονται από μια άγρια ομορφιά που δεν οφείλεται μόνο στην τεχνοτροπία του και το ταλέντο του, αλλά στο γεγονός ότι κοιτώντας τους πίνακές του βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έντονα ερωτικές και ταυτόχρονα σχεδόν μυστικιστικές εικόνες. 


   Στην πρώτη αποτύπωση (1545, Νάπολη)δε βλέπουμε πουθενά την τροφό καθώς τη θέση της έχει πάρει ένας ερωτιδέας, σύμβολο της ερωτικής ένωσης, το σώμα της Δανάης καλύπτει ελαφρώς ένα σεντόνι, ενώ οφείλω να παρατηρήσω ότι σε αντίθεση με τη χαλαρή και δεκτική στάση του σώματος, το κεφάλι, και δη το βλέμμα της Δανάης, είναι σαν να λέει: ‘δε μας αφήνει στην ησυχία μας κι αυτός με τις βροχές του που κοντεύω να πεθάνω από την πλήξη εδώ πέρα. Και όχι τίποτα άλλο, θα γεμίσουμε χρυσές σταγόνες και ποιός θα σφουγγαρίζει μετά που εξαφανίστηκε και το υπηρετικό προσωπικό!’ 


   Στη δεύτερη εκδοχή(1546-1553, Ερμιτάζ), ο Τιτσιάνο άλλαξε την σκοτεινή υπόγα της δανάης και από μπουντρούμι την έκανε σουίτα σε 5* ξενοδοχείο με μεταξωτά σεντόνια. Ο διάχυτος ερωτισμός της σκηνής κάνει την παρουσία ενός ερωτιδέα περιττή και ίσως γι’αυτό τώρα έχουμε την τροφό παρούσα που με αγωνία προσπαθεί να κρατήσει τη Χρυσή Βροχή από το να καταβρέξει τη νεαρή Δανάη. Μια Δανάη που, ξαπλωμένη νωχελικά στα βελούδινα και κατακόκκινα (σύμβολο πάθους) σεντόνια της μοιάζει να προσμένει αυτή την ένωση. Στα συν το κόκκινο παραπέτο σε υπέροχη χρωματική αντιδιαστολή με το λευκό σώμα της κοπέλας που μοιάζει να μας καλεί κάπως ηδονοβλεπτικά σε μια ιδιωτική σκηνή.



   Στην Τρίτη και καλύτερη αποτύπωση του Τιτσιάνο (1553-1554, Πράντο), την παράσταση κλέβει το ύφος της Δανάης, που όχι μόνο μοιάζει να αναμένει τη Χρυσή Βροχή(κλείσιμο ματιού), αλλά αδημονεί κιόλας για αυτήν, παρά τις φιλότιμες όσο και απέλπιδες προσπάθειες της ηλικιωμένης γυναίκας να μαζέψει τις σταγόνες. Στα τεράστια συν, το κοιμισμένο σκυλάκι που έχει δίπλα της η πριγκίπισσα. Από τα πιο συχνά σύμβολα στην αναγεννησιακή ζωγραφική, ο σκύλος είναι σύμβολο πίστης. (τουτέστιν τώρα που ο σκύλος-πίστη κοιμάται...θα πάρουν φωτιά τα σεντόνια!)



   Πέρα από τον Τιτσιάνο μεταξύ των ζωγράφων που εμπνεύστηκαν από το μύθο ήταν οι Ρέμπραντ, Αρτεμισία Τζεντιλέσκι αλλά και ο Κλιμτ. Διάλεξα την εκδοχή του Κλιμτ. Αν μη τι άλλο αυτή η εικόνα ξεχειλίζει από σαγήνη, ερωτισμό και πάθος!



   Εν κατακλείδι ο μύθος της Δανάης είναι εντυπωσιακός όχι μόνο σαν σύλληψη αλλά και σαν προοίμιο των όσων επακολούθησαν. Διότι εννοείται ότι όποτε τον έπιαναν οι ορμές τον Δία, επακολουθούσε απόγονος (κοτζάμ βασιλιάς των θεών αν δεν ήταν αυτός καρπερός ποιός θα ήταν;) και έτσι η Δανάη εννιά μήνες μετά γέννησε τον Περσέα. Διότι όταν το έμαθε ο Ακρίσιος έγινε έξαλλος και αφού σκότωσε την τροφό(το υπηρετικό προσωπικό την πλήρωσε καταλάβατε;), κλείδωσε την Δανάη και τον Περσέα σε ένα μπαούλο και τους έριξε στη θάλασσα. Εννοείται πως δεν πέθαναν, η συνέχεια όμως αφορά ένα άλλο μύθο. 




υ.γ. Ενώ στηρίζω απόλυτα την ευρηματικότητα του Διός σε ότι αφορά τις ερωτικές του αναζητήσεις, και νιώθω ευγνωμοσύνη για την ελληνική μυθολογία γενικά που έδωσε τρομερή έμπνευση σε όλη την εικαστική, λογοτεχνική και όχι μόνο δημιουργία, αναρωτιέμαι γιατί δεν έριξε ένα κεραυνό να γκρεμίσει τα τείχη και να μην κάνει τόση βαβούρα με μεταμφιέσεις; Και να το φχαριστηθεί βρε αδερφέ σαν άνθρωπος; Ή έστω σαν θεός;