‘‘ΜΑ, ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΕΧΝΗ;’’

    Οι εικόνες σε αυτό το κείμενο δείχνουν κονσέρβες με σούπα της αμερικάνικης εταιρείας ‘Campbell’. Δεν πρόκειται όμως για διαφήμιση, ούτε καν για γραφιστικό έντυπο, αλλά για....τέχνη!!!Τέχνη που όταν πρωτοπαρουσιάστηκε παραξένεψε, χλευάστηκε, εντυπωσίασε, και σήμερα θεωρείται αρκετά σημαντική για να κοστίζει εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια...

    Η ευφυέστατη σύλληψη, και ένα από τα σημαντικότερα σχόλια για το πόσο αδιάλειπτα παίρνουμε πληροφορίες για τον κόσμο μέσα από την τηλεόραση, τη διαφήμιση, τη φωτογραφία, τον Τύπο, ανήκει στον Andy Warhol. Γεννημένος το 1928, ο Warhol γαλουχήθηκε εικαστικά τη δεκαετία του ’50, σε μια εποχή όπου σχεδόν τα πάντα στην τέχνη είχαν λεχθεί, μιας και το τέλος του Πολέμου δεν έφερε μόνο την μετατόπιση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος από την Ευρώπη στην Αμερική, αλλά και την εμφάνιση ενός νέου τρόπου ζωής γεμάτου χρήμα, καταναλωτικά αγαθά και διαφήμιση. Με την τελευταία θα ασχοληθεί και ο νεαρός τότε Warhol που είχε ήδη γίνει γνωστός για την γραφιστική δουλειά του σε διάφορα-λάιφ στάιλ κυρίως-περιοδικά.

    Η περίοδος όμως που ακολουθεί(δεκαετία του '60) είναι μια έντονα πολιτικοποιημένη περίοδος. Γίνονται συζητήσεις για το πώς ζούμε, τί θεωρούμε κανονικότητα, κατά πόσο έχουν εισβάλει στην ζωή μας και στο υποσυνείδητό μας τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι που ο Warhol φτιάχνει μια εικόνα που απεικονίζει ένα κουτί τοματόσουπας Campbell. Για την ακρίβεια, όχι μόνο δημιουργεί μια εικόνα που ήδη προϋπήρχε(οι διαφημιστικές αφίσες της εταιρείας Campbell για την εν λόγω σούπα ήταν σχεδόν πανομοιότυπες), αλλά, από τη στιγμή που δεν πρόκειται για ζωγραφικό έργο αλλά για μεταξοτυπία(μια τεχνική εκτύπωσης που χρησιμοποιείται στην γραφιστική για πολλαπλή αναπαραγωγή) ....δεν την δημιουργεί καν!

    Ο ίδιος φυσικά διατρανώνει ότι εσκεμμένα χρησιμοποιεί αυτή την σχεδόν μηχανική διαδικασία, το μη ζωγραφικό στυλ και το βιομηχανικό αντικείμενο, για να κάνει το δικό του σχόλιο στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της τέχνης μέσα από τη αντιμετώπιση του έργου τέχνης ως καθημερινού αντικειμένου. Γιατί όμως τη σούπα Campbell; Ο Warhol είχε πει ότι έτρωγε αυτές τις σούπες για μεσημεριανό για είκοσι σχεδόν χρόνια! Επομένως λογικό να είναι μια εικόνα που του ήρθε ακαριαία στο μυαλό. Και πάλι όμως, είναι ένα τόσο εύπεπτο έργο, όσο ένας πίνακας που απεικονίζει μία ή εκατό κονσέρβες, στ’αλήθεια Τέχνη; Μάλλον ναι. Γιατί η τέχνη τρέφεται απ’τη ζωή. Και η ζωή την εποχή της Pop Art και του πιο σημαντικού της εκπροσώπου, δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για την κατανάλωση και την υποκουλτούρα.    Αυτό ακριβώς ήθελαν να καταδείξουν οι καλλιτέχνες της Pop ArtŸ το ‘American Way of Life’. Ο ένας μιμείται τον άλλο...όλοι ζουν ή θέλουν να ζουν με τον ίδιο τρόπο. Χρησιμοποιώντας μια τόσο οικεία εικόνα ο Warhol επιδιώκει μια συγκινησιακή επίθεση σε ευρέως αποδεκτά, ασήμαντα πράγματα της καθημερινότητάς μας, όπως τα βλέπουμε και τα καταλαβαίνουμε μέσα από τον κινηματογράφο, τα περιοδικά, τη μόδα, τη διαφήμιση. Σε αυτό το πλαίσιο οι σούπες Campbell παραμένουν σούπες Campbell. Δεν μεταγλωττίζονται σε διαφορετικό υλικό. Η τέχνη για τον Warhol μπορεί να είναι τόσο βαρετή ή ενδιαφέρουσα όσο και η καθημερινή ζωή.

   

     Σε αυτή την εποχή, που κυριαρχεί το κουτί και η βιτρίνα αντί για το περιεχόμενο, η μόνη τέχνη που μοιάζει να έχει να πει κάτι είναι η  Pop Art, αυτή η λαϊκή κουλτούρα, ένα απότοκο της βιομηχανικής επανάστασης, με αναφορές σε μια κοινωνία που δεν ενδιαφέρεται να δημιουργήσει αντικείμενα που να καλύπτουν πραγματικές ανάγκες της ζωής αλλά να δημιουργήσει ανάγκες για πράγματα που επιδιώκει να μας επιβάλει. Η ζωή έχει αποκοιμηθεί από τις τόσες εικόνες και την τόση πληροφόρηση που η υψηλή τέχνη δεν υπάρχει πουθενά.

   Αν και για πολλούς αιρετικό ή ευτελές, το έργο του Warhol μας κάνει να ξαναπροσέξουμε αντικείμενα που έχασαν την οπτική τους ταυτότητα με το να είναι διαρκώς εκτεθειμένα. Ξαναβλέπουμε με νέο μάτι πράγματα οικεία σε μας, ξεριζωμένα από τα γνωστά τους συμφραζόμενα. Εικόνες από τη ζωή γίνονται εικόνες της τέχνης, ενώ με την επίπεδη επανάληψή τους, τα πραγματικά αντικείμενα χάνονται μες στην αναπαραγωγή τους. Μόνο όμως επειδή ο ίδιος ο καλλιτέχνης έχει επιλέξει να τα αποσύρει από το φυσικό τους περιβάλλον(δηλαδή τα ράφια του σούπερ μάρκετ) και να τα τοποθετήσει σε ένα καινούριο(ένα τοίχο σε μια γκαλερί). Το κουτί σούπας γίνεται τέχνη γιατί ο καλλιτέχνης επιλέγει να το χαρακτηρίσει έτσι.

    Ακόμη κι αν ο ίδιος ο Warhol δεν έχει διστάσει να δηλώσει σε συνεντεύξεις του ότι: «καλλιτέχνης είναι κάποιος που παράγει πράγματα τα οποία κανείς δεν χρειάζεται, όμως αυτός πιστεύει ότι για κάποιο λόγο θα ήταν καλή ιδέα να τους τα δώσει», ακόμη κι αν ο αρχικός στόχος ήταν να εξισωθεί το προϊόν τέχνης με το καταναλωτικό αγαθό(παρ’όλ’αυτά ήταν το καταναλωτικό αγαθό που ανήλθε σε προϊόν τέχνης), ακόμη κι αν κανείς δεν θα καταλάβει γιατί τα κουτιά Campbell κοσμούν τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου(και μερικές από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές) είναι γεγονός ότι, ενώ τα απλά κουτιά σούπας Campbell κοστίζουν μερικά δολάρια, τα Campbell’s soup του Warhol κοστίζουν μερικές χιλιάδες δολάρια. Σκεφτείτε το λίγο την επόμενη φορά που θα επισκεφτείτε ένα σούπερ μάρκετ…